17 August 2022
Auteur: Steven Thys
Thema: Ecologie

Slalomparcours voor Vissen & Peddelsporters in het centrum van Aarschot 

Peddelsport Vlaanderen en De Vlaamse Waterweg creëerden dit jaar een win-win voor mens en dier door het ontwerp van een vistrap af te stemmen op de noden van beide organisaties. Zowel vissen als peddelsporters kunnen momenteel gebruik maken van dezelfde (vis)trap.

Een vistrap of vispassage is een waterbouwkundig kunstwerk dat normaal vooral tot doel heeft vissen toegang te geven tot een door een dijkdamstuw of sluis ontoegankelijk geworden achterland. 
Nabij gemalen moeten vistrappen vis veilig langs het gemaal laten zwemmen.

Deze vistrap in het centrum van Aarschot maakt onderdeel uit van het Sigmaproject Demervallei en ligt in een voormalige sluiskom naast een watermolen. ‘s Hertogensmolen is een erkende erfgoedsite en één van de meest indrukwekkende watermolens van de streek. Omdat de bodem van de sluiskom naast de molen  volledig verhard is en het waterpeilverschil te groot was, bleek hierdoor de stroomsnelheid te hoog voor vissen om zich vrij te bewegen en zo naar voedsel te zoeken of zich voort te planten.  

Aarschot heeft ook al enkele jaren te maken met overlast veroorzaakt door de Chinese wolhandkrab. Deze exotische krab kwam een eeuw geleden bij ons terecht via de Chinese scheepvaart. Door de vele obstakels en het snelstromende water van de Demer ter hoogte van Aarschot, zoeken ze een alternatieve route via het land. Daardoor vind je soms honderden tot duizenden Chinese wolhandkrabben op de oevers. Die zorgen voor geuroverlast wanneer ze sterven nadat ze te lang in de zon hebben gelegen. Tijdens de bouw van de vistrap werd daarom ook meteen een krabbensleuf aangelegd over de volledige breedte van de beddingsbodem. Die vormt de basis voor een volledige krabbenval.

Op aanraden van Peddelsport Vlaanderen werden dikke rotsen toegevoegd om ervoor te zorgen dat er kleine keerwaters ontstaan die niet alleen als rustplaats kunnen dienen voor vissen, maar meteen de basis vormen voor een laagdrempelig slalomparcours in het hartje van Aarschot. 

De reeds bestaande peddelroute van de Demer tussen Zichem en Werchter krijgt hierdoor een nieuwe eyecatcher erbij, naast de reeds aangesloten demermeanders. Nog tot 2030 zullen er regelmatig extra meanders aangesloten worden, waardoor deze route elk jaar in aantrekkingskracht zal winnen. De ambitie daarbij is om gekend te raken als ‘de Semois van Vlaanderen’. 

Vandaag huisvesten de Hertogenmolens naast een authentiek hotel ook een hedendaagse brasserie met feest- en vergaderzalen.

Hopelijk ontmoeten we jullie ooit op een terrasje langs de Demer of neem je deel aan onze peddelvakantie langs en op deze peddelroute.

Tot dan! 

Op vrijdag 1 juli werd de vistrap geopend 

Op de Demer, nabij ’s Hertogenmolens in Aarschot, werd op vrijdag 1 juli 2022 een gloednieuwe vistrap geopend door Lydia Peeters, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken, en Gwendolyn Rutten, burgemeester van stad Aarschot. Deze vistrap geeft vissen en andere waterdieren een stevige duw in de rug om opnieuw stroomopwaarts te zwemmen. Dat is heel belangrijk voor de verspreiding van verschillende vissoorten in de regio. De vistrap biedt ook oefenkansen aan peddelsporters die graag tegen de stroming in varen. Slalomkajak is namelijk een olympische sporttak die nu vaak maar moeilijk beoefend kan worden op onze waterwegen.

Inhuldiging vistrap

De voorbije eeuwen knipte de mens meanders van de Demer om een vlottere scheepvaart te verzekeren. Ook na het wegvallen van het vrachtvervoer werden nog enkele meanders rechtgetrokken. Het waterpeil werd daarbij zo laag dat er over een korte afstand een veel te groot hoogteverschil ontstond, met een te hoge stroomsnelheid tot gevolg. Verschillende vissoorten die niet in staat zijn om tegen de versnelde stroming in te zwemmen waren hier het slachtoffer van. Ze konden het bovenstrooms gebied niet meer bereiken, wat nefast is voor hun voortplanting.

“Aarschot en water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, verduidelijkt Gwendolyn Rutten, burgemeester van Aarschot. De Demer loopt als een blauwe ader door onze stad. Maar het water heeft ook keerzijden. Het Sigmaplan Demervallei is daarom ontzettend belangrijk voor onze stad.

Deze vistrap bewijst dat door een oplossing te bieden voor verschillende problemen: we helpen de lokale vismigratie een handje en pakken het probleem van de wolhandkrab aan. Bovendien kan dit een echte hub worden voor fervente peddelaars.”

Een beproefde technische oplossing hiervoor is de vistrap: een waterbouwkundige herstelmaatregel die het verval vermindert, door het op te delen in passeerbare trappen. Stroomopwaarts gebruikt de vis de trap om als het ware omhoog te zwemmen: telkens een stukje hoger, met tussenin ruimte om even te bekomen. Deze vistrap is niet de eerste in Vlaanderen, maar met een totale lengte van 140 meter over de volledige breedte van de tak van de Demer wel een van de grotere. Hij werd gerealiseerd in samenwerking met de Provinciale Visserijcommissie van Vlaams-Brabant, Peddelsport Vlaanderen en met financiële steun van het Visserijfonds van het Agentschap voor Natuur en Bos. Dankzij dit partnership is de vistrap nu een knap voorbeeld van waterbeleving voor natuur en mens. Een potentiële blauwdruk voor vele andere locaties.

Lydia Peeters, Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken: “De vistrap levert niet alleen een bijdrage in de strijd tegen eventuele overstromingen, dit natuurbouwkundig kunstwerk helpt ook vissen en waterdieren om stroomopwaarts te geraken. Met het Sigmaplan zorgen we voor meer veiligheid en unieke riviernatuur, er is evenzeer veel aandacht voor beleving. De samenwerking met Peddelsport Vlaanderen bij de realisatie van de vistrap was dan ook een logisch gevolg.”

Vorige zomer vond er nog een grote vissterfte plaats in het Demerbekken door de hoge waterstanden. Om het visbestand te herstellen is stroomopwaartse vismigratie via deze vistrap van cruciaal belang. We verwachten dan ook resultaten op korte termijn. Zo zullen vissoorten zoals de blankvoorn, winde, kopvoorn, paling en riviergrondel graag gebruikmaken van deze vistrap. Op langere termijn zullen hopelijk ook grotere vissen, zoals de rivierprik en zeeprik, hier passeren.

“Door het wegwerken van het vismigratieknelpunt in Aarschot ligt de toegang voor vissen naar het hele Demerbekken terug open. Verschillende migratieknelpunten verder stroomopwaarts op de Demer werden door de Vlaamse Milieumaatschappij en de Provincie Limburg immers al voorzien van vispassages of zullen in de nabije toekomst worden aangepakt”, zegt Kristof Vlietinck, beleidsthemabeheerder Visserij van Agentschap voor Natuur en Bos.

“Het belang van water in ons leven wordt weleens onderschat. Wij geven water in onze provincie opnieuw de plaats die het verdient, met aandacht voor de natuur in en rond de waterlopen.” vervolgt Bart Nevens, Eerste Gedeputeerde van de Provincie Vlaams-Brabant en voorzitter van de Provinciale Visserijcommissie. “Water heeft een recreatieve functie, maar het is natuurlijk ook erg belangrijk voor de natuur. Met dit project verzoenen we beide functies perfect en ik ben trots dat we met de Provinciale Visserijcommissie onze bijdrage hebben kunnen leveren”, besluit Bart Nevens.

Peddelsport


Door deze vistrap samen te ontwikkelen met Peddelsport Vlaanderen is er een unieke win-win ontstaan voor mens en natuur. De rotsblokken zijn bij de juiste waterstand niet alleen een rustplaats voor de onderwaterwereld, maar ook voor de geoefende sporter die wil trainen door stroomopwaarts te varen. In kajaktermen spreken we dan van ‘keerwaters’. Zowel de echte sporter als de gewone recreant kan van deze waterweg genieten.

Tussen 2019 en 2022 werden op dezelfde rivier, als onderdeel van het Sigmaproject Demervallei, al meerdere meanders terug in gebruik gesteld. Ook deze ingrepen waren waardevol om als mens een nog nauwer contact te ontwikkelen met de natuur en de omgeving.

“Waterbeleving op en langs het water creëren, in samenwerking met de waterwegbeheerders, lokale en bovenlokale overheden, zit in ons DNA. Zo werken we aan een routenetwerk in Vlaanderen en dromen we van een echte olympische wildwaterbaan in eigen land”, aldus Steven Thijs, Algemeen directeur Peddelsport Vlaanderen. 

Wolhandkrabben

De vistrap zal ook gebruikt worden in de bestrijding van de Chinese wolhandkrab. Aarschot heeft al enkele jaren te maken met overlast veroorzaakt door deze krabben. Op basis van een voorbeeld op de Kleine Nete in Grobbendonk kreeg ook de vistrap in Aarschot een krabbenval, om krabben stelselmatig te verwijderen en de werking van deze vallen te onderzoeken.

Met het Sigmaproject Demervallei zorgen De Vlaamse Waterweg nv en het Agentschap voor Natuur en Bos voor een veiligere en natuurlijkere Demervallei. Het Sigmaproject is een onderdeel van een integrale visie rond recreatie, erfgoed en streekontwikkeling voor de Demervallei en de Laak, gedragen door verschillende Demerpartners.

Het project ‘vistrap ’s Hertogenmolens’ werd gerealiseerd In samenwerking met de Provinciale Visserijcommissie van Vlaams-Brabant en met financiële steun van het Visserijfonds van het Agentschap voor Natuur en Bos. 

Meer nieuws

Wil je steeds op de hoogte blijven? 
Schrijf je dan nu in op onze nieuwsbrief! Of volg ons op Social Media